Krijgen letterontwerpers straks meer werk dankzij variable fonts?

Op zaterdag 1 oktober, aansluitend op de Academische zitting van het Plantin Instituut voor Typografie die gehouden werd in de Galerie De Zwarte Panter in Antwerpen, konden ook de leden van de vriendenkring Plantinia een college volgen van niemand minder dan Erik van Blokland over responsive lettering. Zijn vernieuwend werk op dit terrein kwam naar aanleiding van de laatste ATypI-conferentie in de media toen de laatste versie van het Opentype-fontformaat werd onthult. Gaan we in de toekomst werken met variabele fonts die zullen kunnen interpoleren tussen twee of meer gewichten of breedtes?

Wie is Erik van Blokland?

Erik is bekend als de letterontwerper van onder andere ErikRightHand, Kosmik en Trixie, uit de pioniersjaren van de FontFont type collectie. Hij wil geen genoegen nemen met de standaardmogelijkheden van de grafische software en schrijft kleine programma’s om meer te kunnen doen met letters. Voor Beowolf bijvoorbeeld werd de Postscript-interpreter gehackt om het mogelijk te maken dat elke afdruk van dit lettertype een andere ruw uiterlijk krijgt.

Erik Van Blokland, college Variable Font Format

Hij is de maker van Superpolator, een programma om fontstijlen te interpoleren. Op de website van zijn letteruitgeverij Letterror, een samenwerking met Just Van Rossum, kan je zijn recent werk bekijken. We noemen hier alleen Eames Century Modern, een familie met 8 gewichten, LTR Salmiak, een speelse, handgetekende didone, en Action Condensed, die erg geschikt is voor geanimeerde typografie.

Variable Font Format

Op ATypI kondigde Google, Apple, Microsoft en Adobe een nieuwe uitbreiding aan van het Opentype fontformaat: variable fonts. In deze fonts zal je kunnen interpoleren tussen 2 of meer master-outlines en dat volgens een oneindig aantal assen. Volledig nieuw is dit natuurlijk niet. We herinneren ons wellicht nog de Multiple Master fonts van Adobe die konden interpoleren tussen 2 of 4 gewichten en 2 of 4 breedtes. In zijn college vertelde Erik ook over Quickdraw GX van Apple, meer dan 20 jaar geleden bedacht, dat nog veel ambitieuzer was dan Multiple Master, maar dat het jammer genoeg ook niet gehaald heeft.

Waarom zou dit wél kunnen aanslaan?

De katalysator voor het succes van dit font formaat zou wel eens responsive webdesign kunnen zijn. Nu wij meer en meer naar websites kijken op onze smartphones en tablets, zorgen webdesigners ervoor dat de layout van de site rekening houdt met de breedte van ons scherm. Het aantal kolommen, de regellengte en zelfs de grootte van de letters worden variabel. Maar zelfs dan blijven er soms wel eens problemen met copyfitting. Wat als we een titel willen die zowel in de hoogte als in de breedte het hele scherm moet vullen? Bij gedrukte media, bijvoorbeeld voor een krantenkop, wordt de copy dan aangepast om de tekst passend te krijgen, maar bij websites kan het niet in alle gevallen passen omdat er heel veel verschillende smartphone-schermen zijn met telkens andere verhoudingen (breedte/hoogte). Webdesigners van vandaag moeten dan werken met fonts van verschillende breedtes, maar hoe meer lettertypes je gebruikt, hoe langer het duurt om de website te downloaden. Oplossing: een responsive lettertype dat kan interpoleren tussen twee breedtes. Het bijzondere is dat zo’n font minder bandbreedte zou kosten dan twee aparte fonts.

Welke voordelen kunnen deze fonts hebben?

1 | Webdesigners kunnen een volledige site bouwen met twee lettertypes: een romein en een cursief. Alle breedtes en alle gewichten zouden in dat ene font-bestand zitten. De masters in die font, waartussen geïnterpoleerd zal worden, delen dezelfde hinting en dezelfde kerning-tabel, wat uiteraard kleinere bestanden oplevert.
2 | Printdesigners krijgen beter uitgevuld zetsel. Uitvullen kan nu al in InDesign door woorden af te breken, en door woord- en letterspaties te variëren. In de toekomst zou de breedte van de font subtiel mee kunnen werken om een lettergreep meer op de regel te krijgen (inwinnen) of andersom om regels uit te drijven. Hier zitten InDesigngebruikers misschien niet meteen op te wachten, maar wist je dat je in ebooks woorden niet kunt afbreken? Daar hebben we dus veel meer last van overdreven grote woordspaties.
3 | Designers zullen ook heel subtiel kunnen spelen met de tekstkleur. Dat wordt grading genoemd. De letter kan vetter of magerder zijn, maar al die gewichten blijven dezelfde breedtetabel gebruiken. Gevolg: je kan een artikel subtiel aanvetten zonder dat de copyfitting varieert.

Conclusie

Volgens Erik van Blokland gaan we deze technologie vroeger op websites tegenkomen dan in InDesign. Nu al gebruikt Apple Variable Fonts voor de systeemfont in iOS10, het besturingssysteem van de iPhone en de iPad. Eind van dit jaar zal je hier en daar al wat meer dingen kunnen uittesten.

Letterontwerpers die gewend zijn te interpoleren tussen masters zullen dit soort fonts kunnen maken. Er zijn plug-ins gemaakt voor Robofont en ook voor het programma Glyphs. We hopen dat er voor letterontwerpers weer veel werk op de plank zal liggen als dit aanslaat.

Deze pagina toont een aantal voorbeelden van responsive lettering van Erik van Blokland.

Hier kan je werk van studenten van de KABK zien op dit terrein.